माझे आवडते साहित्यिक

 

भारतीय स्वातंत्र्यसंग्रामाच्या इतिहासात विनायक दामोदर सावरकर हे एक अत्यंत प्रभावशाली, बहुआयामी आणि प्रेरणादायी व्यक्तिमत्व होते. सावरकर केवळ क्रांतिकारक नव्हते, तर ते एक प्रखर राष्ट्रवादी, विचारवंत, इतिहासकार आणि प्रभावी साहित्यिकही होते. त्यांच्या साहित्यिक कार्याने मराठी साहित्यात देशप्रेम, विज्ञाननिष्ठा आणि ऐतिहासिक दृष्टिकोन यांचा ठसा उमटवला. सावरकरांचे साहित्य हे त्यांच्या क्रांतिकारी विचारांचे आणि राष्ट्रवादी भावनांचे प्रकटीकरण आहे. त्यांनी कारावासात असताना आणि त्यानंतरही विविध साहित्यप्रकारांत लेखन केले. कविता, नाटके, आत्मचरित्र, इतिहासविषयक ग्रंथ, भाष्य आणि भाषांतर अशा विविध साहित्यप्रकारांत त्यांनी हातखंडा मिळवला होता. त्यांनी लिहिलेल्या कविता हे त्यांच्या असामान्य काव्यप्रतिभेचे उदाहरण आहेत. "जयोस्तुते", "ने मजसी ने परत मातृभूमीला" ही त्यांची देशप्रेमाने ओतप्रोत भरलेली काव्ये आजही लोकांच्या ओठांवर रेंगाळत आहेत.

सावरकरांनी १९०९ मध्ये लिहिलेला "माझी जन्मठेप" हा आत्मकथनपर ग्रंथ त्यांच्या अंदमान कारावासातील हालअपेष्टांचे आणि राष्ट्रासाठी त्यांनी केलेल्या त्यागाचे प्रत्यक्षदर्शी चित्रण करतो. त्यांच्या शैलीत स्पष्टता, प्रखरता आणि जाज्वल्य भावना आढळतात. हा ग्रंथ केवळ आत्मकथन नसून, तो एक ऐतिहासिक दस्तऐवज ठरतो. इतिहास या विषयात सावरकरांचे योगदान लक्षणीय आहे. त्यांनी लिहिलेला "१८५७ चे स्वातंत्र्यसमर" हा ग्रंथ पहिल्या स्वातंत्र्ययुद्धाचा राष्ट्रवादी दृष्टीकोनातून अभ्यास करणारा पहिला ग्रंथ मानला जातो. इंग्रजांनी या ग्रंथावर बंदी घातली होती, कारण त्यात ब्रिटिश सत्तेच्या विरोधातील स्पष्ट भूमिका मांडली होती. त्यांनी इतिहास लेखनामध्ये 'राष्ट्रीय दृष्टिकोन' आणला. त्यांच्या मते, इतिहास हा फक्त घटनांची मालिकाच नसून तो राष्ट्राची स्मृती आणि प्रेरणा असतो. सावरकरांचे नाट्यलेखनसुद्धा समाजजागृती आणि वैचारिक परिवर्तनासाठीचे माध्यम होते.

"उषःप्रभा", "साणीचे पथक" यांसारख्या नाटकांमधून त्यांनी सामाजिक समस्या आणि धार्मिक अंधश्रद्धा यांच्यावर प्रकाश टाकला. त्यांची नाट्यशैली प्रभावी, परंतु तर्कशुद्ध होती. त्यांच्या नाटकांतून विवेक, शौर्य आणि विज्ञाननिष्ठा यांचा प्रचार झाला. त्यांनी "सिंहावलोकन'' या ग्रंथातून स्वतःच्या राजकीय आणि सामाजिक विचारांचा लेखाजोखा दिला आहे. यात त्यांनी हिंदुत्व, समाजसुधारणा, जातीभेद निर्मूलन, स्त्रीशिक्षण, राष्ट्रनिर्माण यावर प्रगल्भ विचार मांडले आहेत. साहित्य हे त्यांच्या दृष्टीने समाजप्रबोधनाचे आणि राष्ट्रउभारणीचे माध्यम होते. सावरकरांचे साहित्य हे आजही तितकेच सुसंगत आहे. त्यांचे विचार, त्यांचे धैर्य, त्यांची लेखणी ही नव्या पिढीला राष्ट्रभक्ती, सामाजिक भान आणि विवेकवाद शिकवते. त्यांनी केलेल्या वैचारिक आणि साहित्यिक योगदानामुळे ते केवळ स्वातंत्र्यसैनिक म्हणून नव्हे, तर एक महान साहित्यिक म्हणूनही कायम स्मरणात राहतील. विनायक दामोदर सावरकर हे माझे आवडते साहित्यिक आहेत कारण त्यांच्या लेखनात राष्ट्रप्रेम, विज्ञाननिष्ठा, इतिहासप्रेम, सामाजिक जाणीव आणि बौद्धिक प्रगल्भता यांचा सुरेख संगम आहे. त्यांच्या साहित्याने मला विचार करण्याची नवी दृष्टी दिली आहे आणि म्हणूनच ते माझ्या मनात कायमचे स्थान मिळवून आहेत.

 

गुरुप्रसाद सुरवसे