मला समजलेले श्रीकृष्ण

 

श्रीकृष्ण हा फक्त दैवी कथा-कहाण्यांमध्ये राहणारा देव नाही, तर संकटांमधून उभा राहून विजय मिळवणारा सर्वोच्च नायक आहे. मला समजलेला कृष्ण हा परिपूर्णतेचा मानवी आराखडा आहे ज्याने जीवनाची सुरुवातच शोकांतिकेतून केली, पण स्वतःच्या बुद्धी, धैर्य आणि प्रेमाने इतिहास बदलला.

कृष्णाचा जन्म कारागृहात झाला. कृष्ण जन्मत:च आई-वडिलांपासून दूर गोकुळात पाठवला गेला. जन्म आणि तात्काळ झालेला विरह जीवनाची पहिली मोठी परीक्षा होती, हा विरह आणि संघर्ष कृष्णाच्या जीवनयात्रेची दिशा ठरवणारा ठरला.

बालपणातही संकटांचा पाऊस कधीच थांबला नाही. पूतना, शकटासुर, त्रिणावर्त, कंसाने पाठवलेले असंख्य राक्षस — प्रत्येकाने त्याचा जीव घेण्याचा प्रयत्न केला. पण छोटा गवळी मुलगा, हातात बासरी आणि चेहऱ्यावर हसू घेऊन, प्रत्येक वेळी युक्ती आणि धैर्याने त्यांना पराभूत करत गेला. याच वेळी त्याने गोकुळकरांचं रक्षण करण्यासाठी गोवर्धन पर्वत उचलला हा पराक्रम केवळ शक्तीचा नव्हे, तर जबाबदारीचा संदेश देतो.

राधेसोबतचं त्याचं प्रेम अपूर्ण राहिलं. तरीही, हे अपूर्ण प्रेमच त्याला अमरत्व देतं. कृष्णाने शिकवलं की प्रेमाचं खरं सौंदर्य हे त्याच्या नित्यतेत आहे, मालकी हक्कात नाही. राधा-कृष्णाचं नातं हे केवळ दोन जीवांचं नव्हतं, तर आत्मा आणि परमात्म्याच्या मिलनाचं प्रतीक होतं.

यानंतर महाभारताच्या रणांगणावर शस्त्र न उचलण्याचा व्रत घेतल्यावरही त्याने केवळ बुद्धी, मुत्सद्देगिरी आणि परिस्थितीनुसार योग्य निर्णय घेऊन पांडवांना विजय मिळवून दिला. धर्म आणि न्याय जपण्यासाठी त्याची राजकीय कूटनीती आजही आदर्श मानली जाते मग ते शिशुपाल वध असो, कौरव दूतवर्तन असो किंवा अभिमन्यूच्या शौर्याचा बदला असो.

कुरुक्षेत्रावर अर्जुन शंका आणि मोहाने थांबला तेव्हा, कृष्णाने आपलं विश्वरूप दाखवत भगवद्गीताचा अमर संदेश दिला. “सर्वधर्मान्परित्यज्य मामेकं शरणं व्रज" — सर्व मोह, भीती, अहंकार सोडून माझ्याकडे एकनिष्ठ शरण ये”. हा संदेश अंधभक्तीचा नव्हता, तर अहंकार, भीती आणि आसक्ती सोडून अंतिम सत्याशी एकरूप होण्याचं आमंत्रण होतं. ही शिकवण केवळ युद्धासाठी नाही, तर प्रत्येक जीवनस्थितीसाठी आहे.

शास्त्रात कृष्णाला पूर्ण पुरुषोत्तम म्हटलं आहे — संगीत, नृत्य, कविता, युद्धनीती, शासनकला अशा ६४ कलांमध्ये तो निष्णात होता. एकाच व्यक्तिमत्त्वात योद्धा, प्रियकर, तत्त्वज्ञ, संगीतकार आणि मुत्सद्दी या सर्व भूमिका उत्तमरीत्या निभावणं हीच त्याची पूर्णता होती. त्याच्या जीवनातून आपल्याला सतत शिकत राहण्याची, कौशल्य परिपूर्ण करण्याची आणि आध्यात्मिक व भौतिक जीवनाचा समतोल साधण्याची प्रेरणा मिळते.