कोह-इ-नूर

कोह-इ-नूर

कोहिनूर ही एकमेव वस्तू नाहीये जी ब्रिटिशांनी उचलून नेली. शोधायला गेलो तर हाती मोठी यादीच लागणार आहे. अशा इंटरेस्टिंग विषयावर यथावकाश बोलणार म्हणजे लिहिणार आहेच त्यावर, पण आज आत्ता मात्र कोहिनूरबद्दल लिहावं असं मनापासून वाटतंय.

तर कोह-इ-नूर हा कायम सर्व जगाच्या डोळ्यात चमक आणणारा हिरा आहे. या हिऱ्याचा जन्म भारतात झालाय आणि त्याचा इतिहासही तितकच रंजक आहे. त्या आधी कोह-इ-नूरबद्दलची काही तथ्ये आणि तपशील पाहिलाच पाहिजे. "कोह-इ-नूर" नावाचा अर्थ पर्शियन भाषेत "प्रकाशाचा पर्वत" असा होतो. कोह-ए-नूर भारतातील गोलकोंडा प्रदेशात खणले गेले होते, जे आता तेलंगणा राज्याचा भाग आहे असे मानले जाते.

या हिर्‍याचा दीर्घ आणि मजली इतिहास आहे. जो शतकानुशतके असंख्य शासक आणि राज्यांच्या हातातून जात आहे. हिरा असलेल्या काही शासकांमध्ये मुघल सम्राट बाबर, पर्शियन शासक नादिर शाह आणि शीख महाराजा रणजित सिंग यांचा समावेश आहे.

1849 मध्ये, दुसऱ्या अँग्लो-शीख युद्धात शीख साम्राज्याचा पराभव झाल्यानंतर ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कंपनीने हा हिरा ताब्यात घेतला. हिरा राणी व्हिक्टोरियाला सादर करण्यात आला. ज्याने त्याची चमक सुधारण्यासाठी तो कापला होता.

कोह-ए-नूर आता ब्रिटीश क्राउन ज्वेल्सचा भाग आहे आणि टॉवर ऑफ लंडनमध्ये प्रदर्शनासाठी आहे. हा जगातील सर्वात मोठ्या हिऱ्यांपैकी एक आहे, ज्याचे वजन 105.6 कॅरेट आहे.

हा हिरा नेहमीच उत्सुकतेचा आणि वादाचा विषय बनला आहे. भारतातील अनेकांनी त्याच्या परतीची मागणी केली होती, अजूनही केली जाते. काहींच्या मते हा हिरा भारतातून चोरीला गेला होता, तर काहींच्या मते तो युद्धातील लुटीचा भाग म्हणून घेतला गेला होता.

विवाद असूनही, ब्रिटीश सरकारने हा हिरा कायदेशीररित्या मिळवला होता आणि आता ब्रिटिश इतिहासाचा अविभाज्य भाग आहे असा युक्तिवाद करून तो परत करण्यास नकार दिला आहे.

एकंदरीत, कोह-इ-नूर हा एक समृद्ध आणि गुंतागुंतीचा इतिहास असलेला हिरा आहे आणि तो आजही आकर्षणाचा आणि वादाचा स्रोत आहे.

- अमिता पेठे पैठणकर