यू ट्युबवर "राजा हरिश्चंद्र' आणि काही समकालीन चित्रपट सहज बघत होतो. त्याकाळचं तंत्र बघता मूकपट म्हणजे एक सुरेख आविष्कार होता. फक्त हावभावांच्या जोरावर एक अख्खा अध्याय साकारणं वाटतं तितकं सोपं नाहीये. आज ते जमणं कदाचित अशक्य आहे. आपल्याला संवादाची सवय झाली आहे. हावभाव, देहबोली यांसारख्या ,अभिनयाची खरोखर जाणीव असलेल्या काही बाबी आज काही ठिकाणी थोड्या कमकुवत वाटतायत. एखादा प्रयोग आणि अभ्यास म्हणून आपल्याला एखादा मुकपट पाहणं आज गरजेचं वाटतंय. कादर खान...! एक असं नाव, ज्याने हिंदी चित्रपटसृष्टीला भरभरून द
आज सकाळपासून महेशचं कामात लक्ष नव्हतं. दर मिनिटाला त्याच्या मनातले विचार बदलत होते. एकीकडे वाटले, नाते टिकवावे आणि दुसरीकडे तो सगळा ड्रामा त्याला असह्य झाला होता. 'मीरा आपल्या घरीही आवडते, इतर प्रेम विवाहांना येतील तशा काही अडचणीही येणार नाहीत. सहज लग्न ह
काही वर्षांपूर्वी प्रसिद्ध संगीतकार राहुल रानडे यांनी त्यांच्या एका भाषणात बोलता बोलता एक छान शब्द वापरला.... श्रुतीसंस्कार.... खूप दिवस एखाद्या गाण्यासारखा तो शब्द मनात रेंगाळत होता.... श्रुतीसंस्कार म्हणजे नेमकं काय? अगदी सोप्या शब्दांत सांगायचं तर आपल्या कानांवर पडणाऱ्या विविध आवाजांचे आपल्यावर होणारे संस्कार..... फार पूर्वीपासून म्हणजे अगदी वेदकाळापासून आपल्या संस्कृतीत श्रुतिसंस्काराला अनन्यसाधारण महत्त्व दिलेलं आहे. आपल्या पूजेच्या मंत्रांमध्येही आपण “श्रुतिस्मृती” असा एकत्र उल्लेख करतो. श
प्रेम... जगातली एक जादुई आणि सामर्थ्यवान गोष्ट, माणसाच्या जीवनातली एक महत्त्वाची प्रेरणा. साहित्याचा उगम झाल्यापासून ते जगाच्या अंतापर्यंत 'प्रेम' हा विषय, ही भावना सर्व पुस्तके, कादंबर्‍या, नाटके, कविता, चित्रपटांना पुरून उरणार आहे. प्रेमाशिवाय कोणतीही साहित्यकृती अपूर्ण वाटावी इतका अपरिहार्य तो विषय आहे. केवळ प्रेम या एकाच विषयाला वाहून घेतलेल्या अनेक साहित्यकृती आहेत. त्यातलीच एक म्हणजे एरिक सॅगल यांनी लिहिलेली आणि १९७०च्या 'व्हॅलेन्टाइन डे'ला प्रकाशित झालेली 'लव्ह स्टोरी' ही छोटीशी कादंबरी.त
अनेक राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय चित्रपट महोत्सवांतल्या पुरस्कारांवर आपली मोहोर उमटवलेला मराठी चित्रपट 'जून' नुकताच 'प्लॅनेट मराठी' या मराठी 'ओटीटी प्लॅटफॉर्म'वर प्रदर्शित झाला आहे. तो का पाहावा, याचं एकच कारण सांगता येत नाही. ‘जून' इंटेन्स आहे. अस्वस्थ करणारा आहे. एखाद्या सुंदर, धीरगंभीर कवितेसारखा उत्कट आहे, पण तो डोकी भडकवत नाही. यातली अंगावर येणारी दृश्यं पाहताना मनात नेमकं काय दाटून येतं, ते सांगणं कठीण आहे. आत्महत्या, आत्महत्येचे विचार मनात येणं, आत्महत्या करण्याचे प्रयत्न, औदासिन्य, समवयस्कांकड
काल-परवाच सोशल मिडियावर एक बातमी फिरताना दिसली, ती म्हणजे आतापर्यंतचे सर्वात विशाल असे सौर वादळ पृथ्वीवर आदळण्याची शक्यता येत्या २-३ दिवसांमध्ये आहे. प्रस्तुत लेखामध्ये आपण हे सौरवादळ म्हणजे काय आणि त्याचे पृथ्वीवर काय काय परिणाम दिसू शकतात ते पाहू या. सूर्याच्या पृष्ठभागावर जो करोना नावाचा भाग आहे त्या भागामधून प्रचंड मोठ्या प्रमाणात सूर्याच्या पृष्ठभागावरील पदार्थ हे अवकाशात काही लक्ष किमी अंतरावर फेकले जातात त्यालाच वैज्ञानिक भाषेत 'कोरोनल मास एजेक्शन' असे संबोधले जाते. या सौरवादळांचा विस्तार
विश्वातील अनेक गूढ रहस्यांचे शोध घेणाऱ्या मानवाच्या 'डोळ्यावर' सध्या गेल्या काही आठवड्यांपासून अनिश्चिततेचे वादळ घोंघावत आहे. जगातील सर्वोत्तम अभियंते आणि वैज्ञानिक आपल्या संपूर्ण तांत्रिक क्षमता पणाला लावून ते नीट पूर्ववत करण्याचा प्रयत्न करत आहेत. कदाचित हा लेख लिहीला जाईल, तोवर त्यावर उपाय सापडेल अशी आशा आहे. हे डोळे म्हणजेच "हबल दुर्बीण". नुकतंच नासाने ४ जुलै या अमेरिकेच्या स्वातंत्र्यदिवसाचं निमित्त साधत हबलने वेध घेतलेला एक अतिशय सुंदर फोटो शेअर केला आहे. असं म्हटलं जातं की, "हबलने वेध घेतलेल्या प्रति
दोन दिवसांपूर्वी कॅबिनेट कमिटी ऑफ सिक्युरिटीने तब्बल ५०,००० कोटी रुपयांच्या तीन आण्विक पाणबुड्या बनवण्याच्या प्रस्तावावर विचार करण्याबद्दल सूतोवाच केलं आहे. यातील सगळ्यात महत्वाचा भाग म्हणजे या तिन्ही पाणबुड्यांच्या निर्मितीत ९५% गोष्टी या 'मेड इन इंडिया' असणार आहेत. आत्मनिर्भर भारत बनण्याकडे टाकलेलं एक मोठं पाऊल म्हणून या गोष्टीकडे बघण्यात येतं आहे. मुळातच अतिशय किचकट असणारं तंत्रज्ञान आत्मसात करून अश्या पद्धतीच्या पाणबुड्यांची निर्मिती करणं हे प्रचंड मोठं शिवधनुष्य पेलणं आहे. पारंपारीक पाणबुड्या आणि
नासाच्या चंद्रा क्ष-किरण दुर्बिणीने काढण्यात आलेल्या आपल्या आकाशगंगेच्या केंद्रास्थानाच्या छायाचित्रात असे दिसून आले आहे की, त्या केंद्रस्थानी अतिउष्ण वायू आणि चुंबकीय तरंग एकमेकांत गुंफले जाऊन त्यामुळे एक अभूतपूर्व दृश्य तयार झाला आहे. हे नवे छायाचित्र चंद्रा क्ष-किरण दुर्बिणीने आधी काढलेल्या आणि आता काढलेल्या छायाचित्रांच्या एकत्रीकरणाने तयार झाले आहे. या छायाचित्रामुळे आपल्या आकाशगंगेच्या चकतीच्या वरचा आणि अधिक लांबचा भागदेखील स्पष्ट दिसू शकतो आहे.पॅनोरमा या प्रकारच्या त्या छायाचित्रात नारिंगी, निळ
गुरूचा उपग्रह 'युरोपा' याच्यावर खोल समुद्रातील ज्वालामुखी असू शकतात. गुरूचा उपग्रह 'युरोपा' हा जीवसृष्टीच्या उत्पत्तीसाठी, वैज्ञानिकांच्या विचारांपेक्षा अधिक योग्य आहे, असे संशोधनामधून पुढे आलेले आहे. नुकत्याच समोर आलेल्या अभ्यासानुसार, युरोपाच्या पृष्ठभागाखाली १९४०-मैल (३२१० किलोमीटर) रुंद अशा आकारात सक्रिय ज्वालामुखी असण्याची शक्यता आहे. याच ज्वालामुखींमुळे तयार झालेल्या पृष्ठभागाच्या तळाशी खाऱ्या पाण्याचे समुद्र असू शकतात. असे ज्वालामुखी हे याच समुद्रातील रासायनिक प्रणालींना सक्रिय करू शकतात. यामुळ
समाजाच्या अंतर्मनात वेगळं स्थान निर्माण केलेली चित्रपटसृष्टी नेहमीच परिवर्तनाचं एक प्रभावी माध्यम म्हणून समोर आली आहे. आजकाल अतिप्रचलीत असा 'ट्रेण्ड' हा शब्द पसरवण्यात चित्रपटाची मुख्य भूमिका आहे. घटना कितीही जुनी असली, कोणत्याही काळातली असली, कोणत्याही
कोणत्याही कलाकाराचं आयुष्य निरखून पाहावं, तर ते चारचौघांसारखं सरळसोट का नसतं? शापित गंधर्वाचं जगणं हे त्याच्यासाठी विधिलिखित असतं की त्याने आयुष्यभर स्वतः वेगळं आयुष्य जगण्यासाठी घेतलेल्या निर्णयांचा तो परिपाक असतो? त्यातून मिळालेल्या प्रसिद्धीनंतरही जे श
आज पब जी चा जमाना आहे. एनिमेशन च्या जगात एकेमकांवर कुरघोडी करून तेच आपलं खरं आयुष्य मानणाऱ्या तरुण पिढीच्या हातातली साधन बदलली असली तरी मनोरंजनाचा हेतू तसाच कायम आहे. पण जेव्हा गेम खेळण्यासाठी कॉम्प्युटर, संवाद साधण्यासाठी हातात असणारे आय फोन नव्हते त्याकाळी मनोरंजनाची परिभाषा वेगळी होती. मनोरंजनातून समाजाला काहीतरी चांगली शिकवण देण्याचा हेतू आपल्या संस्कृतीत नेहमीच जपला गेला आहे. त्याच उद्देशाने आपल्या संस्कृतीत अनेक लोककलांचा उदय झाला. काळाच्या ओघात ह्यातील अनेक लोककला मागे पडल्या किंवा त्यांच अस्ति
सर्वप्रथम हे लक्षात घ्यावे लागेल की आंतरराष्ट्रीय संबंध हे कायम वास्तववादी दृष्टीकोनातून पाहावे लागतात, आजच्या जागतिक व्यवस्थेत विचारधारेवर आधरित आदर्शवादाला कोणतेही स्थान नाही, मग तो चीन असो किंवा इतर कोणताही देश. सध्या भारत-चीन संबंधात आलेला तणाव आपल्याला विविध परिप्रेक्ष्यातून समजून घ्यावा लागेल.भारत चीन दरम्यानच्या सध्याच्या घटना पाहू यामे महिन्याच्या पहिल्या आठवड्यात लडाखमधील पांगोंग त्सो (त्सो म्हणजे सरोवर) आणि सिक्किममधील नथूला (ला म्हणजे खिंड) या दोन भागात भारतीय आणि चीनी लष्करात धक्काबुक्की आ
पोलिसांच्या आयुष्याचं चित्रण करणारे बरेच चित्रपट आजवर येऊन गेले. त्यातील काही मोजके चित्रपट सोडले तर, करमणुकीच्या छटांमध्ये रंगवून विषयाचं गांभीर्य घालवण्यातच बऱ्याच जणांनी धन्यता मानली. तरीही काही स्तुत्य प्रयत्न मात्र दीर्घ काळ लक्षात राहिले. 'नयट्ट' हा मार्टिन प्रकट दिग्दर्शित आणि शाही कबीर लिखित नेटफ्लिक्सवर अलीकडेच आलेला मल्याळम भाषेतील चित्रपट हा अशाच चांगल्या चित्रपटांपैकी एक. सध्याच्या सामाजिक पार्श्वभूमीवर हा चित्रपट काही भाष्य करू पाहतो. समाजमाध्यमांतून व्यक्त होण्याचं स्वातंत्र्य मिळालं की,
'जगात वेदनेची एखादी कळ उठल्याशिवाय विनोदाची खरी किंमत आपल्याला कळत नाही.... 'विनोद आणि कारुण्य यांचा मिलाफ अशा पद्धतीने एका वाक्यात मांडता येण्यासाठी आयुष्य खूप आतून बघावं, अनुभवावं लागतं. पु. ल. देशपांडे यांचं हे वाक्य त्यांच्या संपूर्ण आयुष्याचं तत्वज्ञ
नुकतीच जयवंत दळवींची 'अंधाराच्या पारंब्या' ही कादंबरी वाचली. याच कादंबरीवर आधारित 'बॅरिस्टर' हे गाजलेलं नाटक अनेकांना ठाऊक असेलच....सुमारे शंभर वर्षांपूर्वीच्या भारतीय समाजातील स्त्रीचं स्थान, तिची कुचंबणा, त्या वेळी प्रचलित असलेल्या रूढी-परंपरा असे अनेक सामाजिक कंगोरे हाताळतानाही तो विषय तेवढ्यापुरताच मर्यादित न ठेवता त्यातूनही दळवी माणसांचा, मानवी स्वभावाच्या वैशिष्ट्यांचा संवेदनशीलपणे शोध घेत राहतात. त्यामुळेच 'अंधाराच्या पारंब्या' ही केवळ एका कुटुंबाची कथा न राहता ती एक वैश्विक शोकात्म अनुभव होऊन
काही गाणी त्यांची विशिष्ट ओळख घेऊनच जन्माला येतात. ती लिहिण्यामागे, रचना करण्यामागे एखाद्या कहाणीचा पट असतो. ही कहाणी साधीसुधी नव्हे; तर समाजमन ढवळून काढणारी, नव्या व्याख्या देणारी आणि संगीत हे झोपलेल्या समाजाला जागं करण्याचं, प्रभावीपणे संदेश देण्याचं माध्यम आहे याची जाणीव देणारी. आजचं गाणं हे याच धर्तीवरचं आहे. शमीम पठाण ही अहमदाबादची तरुणी. तिचं लहान वयातच लग्न झाल. लगेच पदरात मूल आलं. इतर पिचलेल्या बायकांप्रमाणे नवऱ्याच्या माराने तीही गांजलेली आणि तरीही तसाच संसार रेटणारी. नवऱ्याच्या हिंसाचार सहनशक्तीच्
आज जागतिक पर्यावरण दिनाच्या निमित्ताने आपण सोशल मिडिया वर एकमेकांना खूप शुभेच्छा संदेश दिले असतील, पण आपण अनेकदा पर्यावरणाच्या विरुद्ध वागतो, मग त्याला काय अर्थ उरतो. पर्यावरण वाचले तरच आपण वाचणार आहोत याची जाणीव आपल्यात निर्माण होत आहे, पण ती विकसित होत गेली पाहिजे.पर्यावरण म्हणजे काय ? आपल्या भोवती असलेला प्रत्येक घटक हा पर्यावरणाचा महत्वाचा भाग आहे. एक साधे उदाहरण सांगतो. चीनमध्ये माओने जेव्हा चिमण्या मारण्याचे आदेश १९५७ साली दिले त्यानंतर २ वर्षांनी चीनमध्ये धान्याचा दुष्काळ पडायला सुरुवात
रामायणामुळे श्रीलंका हा देश आपल्याला सांस्कृतिकदृष्टया कायमच जवळचा वाटतो. रामायणोत्तर कालखंडातही भारत-श्रीलंका यांच्यातील सांस्कृतिक सेतू जोडणाऱ्या अनेक घटना, व्यक्ती आणि स्थळे होती. त्याविषयी या लेखात जाणून घेऊ या. श्रीलंकेची कथा बौध्द साहित्यातून आणि जातक कथांमधून आपल्यासमोर येते. प्रत्येक कथेत थोडेफार फरक आहेत. काही कथांमध्ये नरभक्षक यक्षी, आकाशातून उडणारा व समुद्रात बुडणाऱ्यांना वाचवणारा घोडा, रत्नांचे डोंगर अशा अद्भुत गोष्टी डोकावतात. सर्वसाधारणपणे सांगितली जाणारी कथा अशी आहे - इ.स.पू
मराठयांची सांघिक कामगिरी जमिनीप्रमाणे ह्या समुद्रावरील (आरमार)'गनिमी काव्या'तही उत्कृष्टच होती. महाराजांच्या कारकिर्दीच्या अखेरीला पोर्तुगीजांनी मराठी आरमाराला सवलती देणे सुरू केले.मागच्या लेखात आपण आरमाराची काही माहिती घेतली होती, आता पुढे. आरमारासंबंधात आपली उद्दिष्टे सुरुवातीच्या काळात तरी खाडया आणि किनारे एवढयापुरतीच राहायला पाहिजेत, हे महाराजांनी ओळखले आणि तशीच उपाययोजना केली. किनाऱ्याला आणि खाडयांमध्ये पाणी फार खोल नसते. त्यामुळे त्यांनी सपाट बुडाच्या नौकांना प्राधान्य दिले. तसेच वाऱ्याची
