व्यावसायिकदृष्ट्या एखादा चित्रपट यशस्वी ठरण्यामागे खूप मोठे कष्ट असतात. चित्रपट तयार करताना वापरले जाणारे तंत्रज्ञान, कथेचा भक्कम पाया, पात्र, गीत-संगीत, चित्रीकरण स्थळं, संवाद, आणि नेमक्या प्रेक्षकांपर्यंत पोहोचणे, ही सगळी सांगड फक्कड जमली, की चित्रपट हमखास यशस्वी होतो, पण त्याची तयारी प्रारंभीच करून ठेवावी लागते. आपण बनवतो आहोत, ते एक प्रॉ़डक्ट आहे. त्याचं मार्केट म्हणजे प्रेक्षक आहेत. ज्यांचा एक सामूहिक मूड आहे. एखादा नवीन प्रयोग बाजारात आणताना तो कुठे आणि कसा विकायचा आहे, याची तयारीसुद्धा तो तयार
जगभरात घडणाऱ्या क्रियांचा कार्यकारण भाव समजून घेणे मानवाला फार पूर्वीपासून आवडत आले आहे. त्यापैकी एक म्हणजे मानवाला आकाशात नक्की काय काय आहे, हे जाणून घेण्याची जबरदस्त इच्छा आहे. त्यातील चंद्र, सूर्य, तारे यांचे चलनवलन समजून घेणे मानवाने सुरू ठेवले आहे. यापैकी काही प्रश्नांची उत्तरे मानवास प्राप्त झाली आणि काही प्रश्न आजही अनुत्तरीतच आहेत. याच प्रश्नांचा मागोवा आजकालचे वैज्ञानिक आधुनिक तंत्रज्ञानाच्या साह्याने घेण्याचा प्रयत्न करीत आहेत. या अभ्यासातूनच पुढे आलेली गंमत म्हणजे, आपल्याला विश्व तयार कराय
माणूस कशासाठी जगतो? आध्यात्मिक वगैरे पातळ्यांवर फारच गहन-बिहन मानल्या जाणाऱ्या या सखोल प्रश्नाचं उत्तर खरं तर एका शब्दात देता येतं.... ते म्हणजे चौकट ! म्हणजे बघा ना, जन्माला आल्यावर पाळण्यापासून ते अंताच्या क्षणी आलेल्या ॲम्ब्युलन्सपर्यंत माणूस फक्त चौकटींमागे धावत असतो. पाळणा, दुपटं, फरशी, घर, शाळा, वर्ग, फळा इथपासून सुरू होणारा प्रवास शेवटी खाटेवर येऊन थांबतो तरीही चौकटी बदलायची माणसाची खुमखुमी काही सुटत नाही. अहो, सुटणं शक्यही नाही. कारण चौकट आणि युनिफॉर्म या दोन गोष्टी माणसाला एक अलौकिक भावनेची द
दोन दिवसांपूर्वी कॅबिनेट कमिटी ऑफ सिक्युरिटीने तब्बल ५०,००० कोटी रुपयांच्या तीन आण्विक पाणबुड्या बनवण्याच्या प्रस्तावावर विचार करण्याबद्दल सूतोवाच केलं आहे. यातील सगळ्यात महत्वाचा भाग म्हणजे या तिन्ही पाणबुड्यांच्या निर्मितीत ९५% गोष्टी या 'मेड इन इंडिया' असणार आहेत. आत्मनिर्भर भारत बनण्याकडे टाकलेलं एक मोठं पाऊल म्हणून या गोष्टीकडे बघण्यात येतं आहे. मुळातच अतिशय किचकट असणारं तंत्रज्ञान आत्मसात करून अश्या पद्धतीच्या पाणबुड्यांची निर्मिती करणं हे प्रचंड मोठं शिवधनुष्य पेलणं आहे. पारंपारीक पाणबुड्या आणि
नासाच्या चंद्रा क्ष-किरण दुर्बिणीने काढण्यात आलेल्या आपल्या आकाशगंगेच्या केंद्रास्थानाच्या छायाचित्रात असे दिसून आले आहे की, त्या केंद्रस्थानी अतिउष्ण वायू आणि चुंबकीय तरंग एकमेकांत गुंफले जाऊन त्यामुळे एक अभूतपूर्व दृश्य तयार झाला आहे. हे नवे छायाचित्र चंद्रा क्ष-किरण दुर्बिणीने आधी काढलेल्या आणि आता काढलेल्या छायाचित्रांच्या एकत्रीकरणाने तयार झाले आहे. या छायाचित्रामुळे आपल्या आकाशगंगेच्या चकतीच्या वरचा आणि अधिक लांबचा भागदेखील स्पष्ट दिसू शकतो आहे.पॅनोरमा या प्रकारच्या त्या छायाचित्रात नारिंगी, निळ
गुरूचा उपग्रह 'युरोपा' याच्यावर खोल समुद्रातील ज्वालामुखी असू शकतात. गुरूचा उपग्रह 'युरोपा' हा जीवसृष्टीच्या उत्पत्तीसाठी, वैज्ञानिकांच्या विचारांपेक्षा अधिक योग्य आहे, असे संशोधनामधून पुढे आलेले आहे. नुकत्याच समोर आलेल्या अभ्यासानुसार, युरोपाच्या पृष्ठभागाखाली १९४०-मैल (३२१० किलोमीटर) रुंद अशा आकारात सक्रिय ज्वालामुखी असण्याची शक्यता आहे. याच ज्वालामुखींमुळे तयार झालेल्या पृष्ठभागाच्या तळाशी खाऱ्या पाण्याचे समुद्र असू शकतात. असे ज्वालामुखी हे याच समुद्रातील रासायनिक प्रणालींना सक्रिय करू शकतात. यामुळ
नुकताच (१५ मे) जागतिक खगोलदिन होऊन गेला. त्या निमित्ताने प्रस्तुत लेखात आपण खगोलशास्त्राविषयी अधिक माहिती घेऊ या. मानवाला सुरुवातीपासूनच आकाशाचे वेड आहे. त्याला आकाशाविषयी उत्सुकता आहे. हे मानवाच्या इतिहासाहतही दिसते. एखाद्या अंधाऱ्या रात्री, आकाश निरभ्र असताना आकाशाकडे लक्ष जाऊन, आपल्यापेक्षा हे विश्व किती प्रचंड आहे असा विचार मनात न येणारा माणूस विरळाच. जागतिक खगोल दिवस ही अशी पर्वणी आहे की, ज्या दिनाचे निमित्त साधून अवकाश विज्ञानातील वैज्ञानिक, जाणकार मंडळी खगोलशास्त्राविषयीची माहिती सर्वसामान्य ल
समाजाच्या अंतर्मनात वेगळं स्थान निर्माण केलेली चित्रपटसृष्टी नेहमीच परिवर्तनाचं एक प्रभावी माध्यम म्हणून समोर आली आहे. आजकाल अतिप्रचलीत असा 'ट्रेण्ड' हा शब्द पसरवण्यात चित्रपटाची मुख्य भूमिका आहे. घटना कितीही जुनी असली, कोणत्याही काळातली असली, कोणत्याही
कोणत्याही कलाकाराचं आयुष्य निरखून पाहावं, तर ते चारचौघांसारखं सरळसोट का नसतं? शापित गंधर्वाचं जगणं हे त्याच्यासाठी विधिलिखित असतं की त्याने आयुष्यभर स्वतः वेगळं आयुष्य जगण्यासाठी घेतलेल्या निर्णयांचा तो परिपाक असतो? त्यातून मिळालेल्या प्रसिद्धीनंतरही जे श
आज पब जी चा जमाना आहे. एनिमेशन च्या जगात एकेमकांवर कुरघोडी करून तेच आपलं खरं आयुष्य मानणाऱ्या तरुण पिढीच्या हातातली साधन बदलली असली तरी मनोरंजनाचा हेतू तसाच कायम आहे. पण जेव्हा गेम खेळण्यासाठी कॉम्प्युटर, संवाद साधण्यासाठी हातात असणारे आय फोन नव्हते त्याकाळी मनोरंजनाची परिभाषा वेगळी होती. मनोरंजनातून समाजाला काहीतरी चांगली शिकवण देण्याचा हेतू आपल्या संस्कृतीत नेहमीच जपला गेला आहे. त्याच उद्देशाने आपल्या संस्कृतीत अनेक लोककलांचा उदय झाला. काळाच्या ओघात ह्यातील अनेक लोककला मागे पडल्या किंवा त्यांच अस्ति
सर्वप्रथम हे लक्षात घ्यावे लागेल की आंतरराष्ट्रीय संबंध हे कायम वास्तववादी दृष्टीकोनातून पाहावे लागतात, आजच्या जागतिक व्यवस्थेत विचारधारेवर आधरित आदर्शवादाला कोणतेही स्थान नाही, मग तो चीन असो किंवा इतर कोणताही देश. सध्या भारत-चीन संबंधात आलेला तणाव आपल्याला विविध परिप्रेक्ष्यातून समजून घ्यावा लागेल.भारत चीन दरम्यानच्या सध्याच्या घटना पाहू यामे महिन्याच्या पहिल्या आठवड्यात लडाखमधील पांगोंग त्सो (त्सो म्हणजे सरोवर) आणि सिक्किममधील नथूला (ला म्हणजे खिंड) या दोन भागात भारतीय आणि चीनी लष्करात धक्काबुक्की आ
'जगात वेदनेची एखादी कळ उठल्याशिवाय विनोदाची खरी किंमत आपल्याला कळत नाही.... 'विनोद आणि कारुण्य यांचा मिलाफ अशा पद्धतीने एका वाक्यात मांडता येण्यासाठी आयुष्य खूप आतून बघावं, अनुभवावं लागतं. पु. ल. देशपांडे यांचं हे वाक्य त्यांच्या संपूर्ण आयुष्याचं तत्वज्ञ
नुकतीच जयवंत दळवींची 'अंधाराच्या पारंब्या' ही कादंबरी वाचली. याच कादंबरीवर आधारित 'बॅरिस्टर' हे गाजलेलं नाटक अनेकांना ठाऊक असेलच....सुमारे शंभर वर्षांपूर्वीच्या भारतीय समाजातील स्त्रीचं स्थान, तिची कुचंबणा, त्या वेळी प्रचलित असलेल्या रूढी-परंपरा असे अनेक सामाजिक कंगोरे हाताळतानाही तो विषय तेवढ्यापुरताच मर्यादित न ठेवता त्यातूनही दळवी माणसांचा, मानवी स्वभावाच्या वैशिष्ट्यांचा संवेदनशीलपणे शोध घेत राहतात. त्यामुळेच 'अंधाराच्या पारंब्या' ही केवळ एका कुटुंबाची कथा न राहता ती एक वैश्विक शोकात्म अनुभव होऊन
काही गाणी त्यांची विशिष्ट ओळख घेऊनच जन्माला येतात. ती लिहिण्यामागे, रचना करण्यामागे एखाद्या कहाणीचा पट असतो. ही कहाणी साधीसुधी नव्हे; तर समाजमन ढवळून काढणारी, नव्या व्याख्या देणारी आणि संगीत हे झोपलेल्या समाजाला जागं करण्याचं, प्रभावीपणे संदेश देण्याचं माध्यम आहे याची जाणीव देणारी. आजचं गाणं हे याच धर्तीवरचं आहे. शमीम पठाण ही अहमदाबादची तरुणी. तिचं लहान वयातच लग्न झाल. लगेच पदरात मूल आलं. इतर पिचलेल्या बायकांप्रमाणे नवऱ्याच्या माराने तीही गांजलेली आणि तरीही तसाच संसार रेटणारी. नवऱ्याच्या हिंसाचार सहनशक्तीच्
संतोष सिवन हे आपल्याला सिनेमॅटोग्राफर आणि दिग्दर्शक म्हणून परिचित आहेत. त्यांनी लिहिलेला आणि दिग्दर्शित केलेला १९९६ सालचा 'हॅलो' हा बालचित्रपट उत्कृष्ट भारतीय बालचित्रपटांपैकी एक आहे. सर्वोत्कृष्ट बालचित्रपटाचा पुरस्कार, दिग्दर्शनाचं रजतकमल, सर्वोत्कृष्ट ध्वनिमुद्रण, तसेच विशेष उल्लेखनीय बालकलाकार असे चार राष्ट्रीय पुरस्कार या चित्रपटाला मिळाले आहेत. इतर आंतरराष्ट्रीय बालचित्रपट महोत्सवांतही या चित्रपटाला पुरस्कार मिळाले आहेत. दूरदर्शनवर पूर्वी बाल चित्रसमितीची निर्मिती असलेले चित्रपट दाखवले जात असत,
आज जागतिक पर्यावरण दिनाच्या निमित्ताने आपण सोशल मिडिया वर एकमेकांना खूप शुभेच्छा संदेश दिले असतील, पण आपण अनेकदा पर्यावरणाच्या विरुद्ध वागतो, मग त्याला काय अर्थ उरतो. पर्यावरण वाचले तरच आपण वाचणार आहोत याची जाणीव आपल्यात निर्माण होत आहे, पण ती विकसित होत गेली पाहिजे.पर्यावरण म्हणजे काय ? आपल्या भोवती असलेला प्रत्येक घटक हा पर्यावरणाचा महत्वाचा भाग आहे. एक साधे उदाहरण सांगतो. चीनमध्ये माओने जेव्हा चिमण्या मारण्याचे आदेश १९५७ साली दिले त्यानंतर २ वर्षांनी चीनमध्ये धान्याचा दुष्काळ पडायला सुरुवात
रामायणामुळे श्रीलंका हा देश आपल्याला सांस्कृतिकदृष्टया कायमच जवळचा वाटतो. रामायणोत्तर कालखंडातही भारत-श्रीलंका यांच्यातील सांस्कृतिक सेतू जोडणाऱ्या अनेक घटना, व्यक्ती आणि स्थळे होती. त्याविषयी या लेखात जाणून घेऊ या. श्रीलंकेची कथा बौध्द साहित्यातून आणि जातक कथांमधून आपल्यासमोर येते. प्रत्येक कथेत थोडेफार फरक आहेत. काही कथांमध्ये नरभक्षक यक्षी, आकाशातून उडणारा व समुद्रात बुडणाऱ्यांना वाचवणारा घोडा, रत्नांचे डोंगर अशा अद्भुत गोष्टी डोकावतात. सर्वसाधारणपणे सांगितली जाणारी कथा अशी आहे - इ.स.पू
मराठयांची सांघिक कामगिरी जमिनीप्रमाणे ह्या समुद्रावरील (आरमार)'गनिमी काव्या'तही उत्कृष्टच होती. महाराजांच्या कारकिर्दीच्या अखेरीला पोर्तुगीजांनी मराठी आरमाराला सवलती देणे सुरू केले.मागच्या लेखात आपण आरमाराची काही माहिती घेतली होती, आता पुढे. आरमारासंबंधात आपली उद्दिष्टे सुरुवातीच्या काळात तरी खाडया आणि किनारे एवढयापुरतीच राहायला पाहिजेत, हे महाराजांनी ओळखले आणि तशीच उपाययोजना केली. किनाऱ्याला आणि खाडयांमध्ये पाणी फार खोल नसते. त्यामुळे त्यांनी सपाट बुडाच्या नौकांना प्राधान्य दिले. तसेच वाऱ्याची
